بند ۱۳م دستورالعمل کپی رایت در بازار واحد دیجیتال، یا به اختصار بند ۱۳م، چند وقتی هست که باعث سر و صدای زیادی در شبکه‌های اجتماعی شده. از سایت‌هایی مثل ردیت و فورچن تا سایت‌هایی مثل توییتر و یوتیوب و فیسبوک، همه و همه کاربرانشون به صورت یک صدا با این قانون مخالف هستن و کار به جایی رسیده که CEO یوتیوب در وبلاگ گوگل می‌نویسد «رویکرد پارلمان از جهات زیادی واقع‌گرایانه نیست»
قانون استفاده منصفانه
اما مشکل از کجاست؟ برای بررسی دقیق‌تر اجازه بدید اول نگاهی به قانونی مشابه در ایالات متحده، قانون استفاده منصفانه بندازیم. بر اساس این قانون چهار محک مختلف می‌توانند به شما اجازه دهند از آثاری که تحت حمایت کپی‌رایت هستند استفاده کنید. از این چهار معیار مورد اول و آخرش برای ما جالب هست...
۱- هدف و ذات استفاده
بر اساس این فاکتور هدف و ذات استفاده شما می‌تواند به شما این اجازه رو بده که از اون اثر استفاده کنید. مثلا اگر شما همه یا بخشی از محتوا رو به جهت نقد و بررسی استفاده کنید مشکلی نیست اما اگر بخشیش رو برای خلاصه کردن جدا کنید و منتشر کنید قانون رو زیر پا گذاشتید.
این بند هست که به کانال‌هایی مثل Wisecrack اجازه میده فیلم‌ها رو نقد کنند و شبکه اجتماعی مثل goodreads به واسطه این قانون می‌تونه چند پاراگراف از یک کتاب رو نمایش بده.
۴- اثر بر ارزش آثار
بر اساس این معیار شما اجازه استفاده از آثار ثبت شده رو ندارید اگر:
الف) مستقیما باعث کم شدن سهم بازار آثار اصلی بشید ب) باعث از بین رفتن سهم مولف اصلی در بازاری احتمالی بشید.
این‌ها یعنی چی؟
به طور کلی شما می‌تونید از یک اثر ثبت شده استفاده کنید اگر هدفتون درآمدزایی مستقیم از اون نباشه. مثلا می‌تونید کتابی رو نقد کنید و نقدتون رو بفروشید، اما نمی‌تونید خلاصه کنید و بفروشید. می‌تونید از یک عکس در thumbnail پستتون استفاده کنید، اما نمی‌تونید اون رو به عنوان کاور مجله چاپ کنید.
اگر نکنیم چی؟
خب! اگر شما این قوانین رو رعایت نکنید، صاحب اثر اجازه داره از شما شکایت و طلب خسارت کنه!
اگر محتوایی که ناقض قانون پی رایت هست رو در یوتیوب منتشر کنید، صاحب اثر از شما شکایت می‌کنه و از یوتیوب می‌خواد اون محتوا رو حذف کنه. دقت کنید که یوتیوب اگر بعد از درخواست شما اون محتوا رو حذف کنه خسارتی رو نباید بپردازه.
بند سیزدهم چی شد؟
داستان از اونجایی شروع شد که استودیوهای فیلم‌سازی و موسیقی‌سازی با خودشون گفتن ما پول کم در میاریم و دلمون می‌خواد بیشتر باشه. کمی با خودشون فکر کردن و دیدن بهترین راه اینه که کلا جلوی انتشار سازه‌هاشون رو توی شبکه‌های اجتماعی بگیرن. این شد که به چند سیاستمدار اروپایی پول دادن و این سند رو که از سال ۲۰۰۰ تغییری نکرده بود آپدیت کردند. تا اینجای کار مشکلی نداره، حقشون هست این کار رو کنن، اما مشکل بند سیزدهم نحوه نگارش شدنشه.
یادتونه گفتم یوتیوب خسارتی رو نباید بپردازه؟ خب این بند صراحتا ذکر می‌کنه که سایت‌های انتشار محتوا (مثل یوتیوب، فیسبوک، گودریدز، ...) باید «راهکارهای موثر و متناسب» رو برای «جلوگیری از در دسترس بودن محتوای لایسنس نشد» پیاده سازی کنه که «به سرعت» محتوا رو حذف کنه و «تمام تلاش»شون رو بکنن که در آینده همچین محتوایی منتشر نشه. بخش‌های داخل گیومه مستقیما نقل‌قول شده اند. یعنی چی؟ ساده تر بگیم یعنی هر شبکه اجتماعی باید قبل از منتشر شدن محتوایی که احتمالا کپی رایت توش رعایت نشده اون رو حذف کنه. این کار باعث میشه عملا لایو گذاشتن غیرممکن بشه و هر محتوا باید ساعت‌ها پردازش بشه روش تا مطمئن بشیم که کپی رایت رو نقض نکرده.
علاوه بر اون، گنگ بودن متنش باعث میشه دادگاه سلیقه‌ای عمل کنه و هر پرونده به نحو متفاوتی رسیدگی بشه. در نظر داشته باشید که به سرعت و تمام تلاش قابل اندازه گیری نیستن.
خب با وجود این همه مشکل چه راهی هست؟ سایت‌هایی مثل یوتیوب چه انتخابی دارن؟
الف) پیاده سازی قوانین سختگیرانه برای اروپا
تو این حالت ویدیوهایی که اروپایی‌ها می‌تونند ببینند فقط شامل مواردی میشه که جداگانه تایید شدند که محتوای لایسنس نشده ندارن، بقیه دنیا هم به کار خودشون ادامه میدن.
اما خب مشکلات شدیدی وجود داره، یکیش این که ممکنه من بخوام ویدیوم به طور همزمان همه جای دنیا منتشر بشه....
ب) پیاده سازی قوانین سختگیرانه برای همه دنیا
این راه هم دور از ذهن نیست. مخصوصا که پس از GDPR شرکت‌ها تصمیم گرفتند به جای بررسی موقعیت مکانی کاربر، اون رو برای همه دنیا اعمال کنند. اما اثرات مخربی داره، شبکه‌های اجتماعی دیگه اون چیزی نمی‌مونن که ما می‌شناسیم و به کلی تغییر می‌کنند...
پ) قطع دسترسی کاربران اروپایی
چندین سایت خاص بعد از اجباری شدن GDPR تصمیم گرفتن به جای هزینه برای پیاده‌سازی پیچیدگی‌های لازمه برای اروپا، دسترسی کاربران اروپایی رو به کلی قطع کنند و به بقیه دنیا سرویس بدن. این رویکرد با وجود عجیب بودنش از لحاظ مالی خیلی منطقی هست!
ت) تعطیل کردن سرویس
دور از ذهن نیست که سرویس‌هایی که در ابعاد یوتیوب بزرگ نیستن به خاطر از دست دادن تعداد زیادی کاربر و محدود شدن فعالیتشون به کلی سرویس‌هاشون رو قطع کنند. ممکنه من و شما از اون‌ها استفاده نکنیم، اما به نظرتون در اون حالت چیزی از اینترنت آزاد باقی می‌مونه؟
خب؟ ما چه کنیم؟
اگر ساکن اروپا هستید و حق رای دارید، قبل از رای دادن تحقیق کنید. در غیر اینصورت مردم رو آگاه کنید از اثرات این بند بر زندگی و کسب کار آدم‌هایی که از این طریق خرجشون رو در میارن. مردم رو از محدودیت‌ّهایی که برای اینترنت به وجود میاد آگاه کنید و بهشون بگید ممکنه سرویس‌های دوست داشتنیشون به کلی تغییر کنند یا حذف شوند. تلاش کنید این قوانین در منطقه‌ای که شما زندگی می‌کنید وضع نشوند :)
پ.ن: متوجه شدم اوایل ۲۰۱۹ بند ۱۳م تغییر مکان داده و حالا بند ۱۷م شده.